صنایع دستی ساخته شده از گل، هنر و زیبایی دست ساز

صنایع دستی ساخته شده از گل، هنر کار با گل و سفال

صنایع دستی یک هنر است. هنری که با استفاده از ابزارهای اولیه مخصوص و مواد مختلف و به دست هنرمندان باتجربه تولید شده و از گذشته‌ها دور تا به امروز، هم به عنوان ظروف تزئینی و هم کاربردی مورد استفاده قرار گرفته است. محصولات متفاوتی در ایران وجود دارند که تحت عنوان صنایع دستی معرفی شده و هر کدام طرفداران خاص خود را دارند. در این مطلب می‌خواهیم سری به ظروف گلی پرطرفدار در بازار صنایع دستی ساخته شده از گل ایران بپردازیم.

تاریخچه صنایع دستی در ایران

تقریبا در اوایل پیدایش تمدن‌ها بود که صنایع دستی ساخته شده از گل و دیگر موارد برای اولین بار وارد زندگی افراد مختلف شد. در این شرایط انسان‌ها با استفاده از ابزارهایی که در اختیار داشتند، محصولات مورد نیاز خود را تهیه می‌کردند. در این میان می‌توانیم به ساخت انواع چاقو یا تیرهایی اشاره کنیم که برای شکار و جنگ استفاده می‌شد.

در ایران به دلیل شرایط جغرافیایی و تمدن و فرهنگ‌های مختلفی که در آن قرار گرفته، تاریخچه صنایع دستی بسیار غنی است. تمام صنایع دستی که در کشور ما به مرور زمان ساخته شده و حتی به دیگر کشورهای جهان نیز صادر شده، با استفاده از فعالیت استادان باتجربه‌ای است که در سرتاسر ایران مشغول هستند. به همین دلیل است که اهمیت هیچ کدام از این محصولات بیشتر از دیگری نیست.

ویژگی‌های صنایع دستی

مطمئنا هر محصولی را نمی‌توان به عنوان صنایع دستی در نظر گرفت. در میان تمام این محصولات یک ویژگی مشترک وجود دارد که باعث شده تا در گروه صنایع دستی قرار گیرند. در اینجا به چند ویژگی مشترک در میان صنایع دستی اشاره کرده‌ایم:

• بخشی از مراحل اصلی این ظروف، به وسیله دست و ابزارهای دستی تولید شده است.

• انسان در تولید و شکل بخشیدن به این محصولات نقش زیادی را داشته است.

• امکان تنوع و پیاده‌سازی طرح‌های مختلف در مراحل ساخت این محصولات وجود دارد.

• با استفاده از مواد اولیه مخصوص هنرهای صنایع دستی تهیه شده است.

• نگاره‌های فرهنگی بومی و ملی در این آثار با استفاده از اصول فرهنگی ایجاد شده است.

• نسبت به ارزشی که دارد و در مقایسه با محصولات دیگر مقرون به صرفه است.

 

صنایع دستی معروف در ایران

در ایران که مهد صنایع دستی است که افراد زیادی به واسطه تجربه زیادشان در این کشور مشغول به فعالیت و تولید صنایع دستی با استفاده از هنرهای مختلف هستند، انواع مختلفی از محصولات مربوط به هنر صنایع دستی دیده می‌شود که مهمترین آنها عبارتند از:

ظروف سفالی، هنر و خلاقیت در کار با گل و خاک

آنچه که در این مطلب به دنبال معرفی آن هستیم، کاربرد و مصارفی است که صنایع دستی ساخته شده از گل مانند ظروف سفالی دارند. در بسیاری از فرهنگ‌های ملل مختلف از این محصولات برای پخت و پز و سرو غذا نیز استفاده شده و غذاهای بسیاری زیادی وجود دارند که در آنها به آسانی تهیه می‌شوند. ویژگی جالبی که در این ظروف وجود دارد، حفظ آب طبیعی غذاها، ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در آن است. در واقع با قرار دادن آنها روی حرارت، مقدار آب باقی مانده اضافی درون آن بخار شده و غذای نهایی لطیف و خوش طعم خواهد بود.

ظروف سفالی چگونه ساخته می‌شوند؟

ظروف سفالی (Pottery) اغلب با استفاده از خاک رس تهیه می‌شوند. این ظروف یا به صورت لعاب دار یا بدون لعاب دار بوده و البته علاوه پخت و پز به عنوان محصولاتی برای پذیرایی نیز از آنها استفاده می‌شود. اگر ظروف سفالی بدون لعاب باشند، می‌توانید از آن برای نگهداری مواد غذایی نیز استفاده کنید.

 

کاربرد اصلی ظروف سفالی و مزایای استفاده از آنها

ظروف سفالی علاوه بر زیبایی فوق‌العاده‌شان، فواید زیادی را نیز برای سلامت بدن دارند که شاید بسیاری از ما اطلاعی را در مورد آنها نداشته باشیم. در اینجا می‌خواهیم به برخی از این موارد اشاره کنیم:

1. حفظ ارزش غذایی

این ظروف ارزش غذایی که درون آنها قرار گرفته را حفظ می‌کنند. روی سطح آنها پر از منافذی است که باعث می‌شود حرارت و رطوبت در زمان پخت مواد غذایی درون آن تنظیم شده و ارزش غذایی‌شان به خوبی حفظ شود.

2. افزودن مواد معدنی

شاید برایتان چالب باشد که درون ظروف سفالی بیش از 16 ماده معدنی طبیعی قرار گرفته که برای سلامت بدن مفید هستند. از میان این ترکیبات می‌توانیم به کلسیم، فسفر، منیزیم، آهن، مس و منگنز اشاره کنیم. با این وجود زمانی که شما ماد غذایی خود را درون این ظروف می‌پزید، باعث می‌شود تا مواد معدنی آن به خوبی تنظیم شود. این فرایند باعث جلوگیری از بروز بسیاری از بیماری‌های خواهد شد.

3. خنثی کردن اسید غذا

مورد دیگری که با پخت مواد غذایی درون ظروف سفالی می‌بینیم. خنثی شدن خاصتی اسید مواد غذایی است. در ظروف سفالی، به دلیل قلیایی بودن محیط، اسیدیته غذا خنثی خواهد شد. اینکار باعث ایجاد مشکلات مختلف در دستگاه گوارش نمی‌شود.

4. دور ماندن باکتری

در ظروف سفالی به دلیل وجود رس، از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌شود. معمولا حتی پس از استفاده، اگر غذا برای مدت زمان طولانی نیز در داخل این ظروف باقی بماند، باز هم شاهد فاسد شدن آن به وسیله باکتری‌ها نخواهید بود.

5. نیاز به روغن کمتر

زمانی که شما از ظروف سفالی برای پخت و پز استفاده کنید، دیگر نیازی به روغن زیادی برای تهیه غذای خود نخواهید داشت. در واقع رطوبتی که درون غذا وجود دارد نیاز شما به روغن را از بین می‌برد.

6. طعم بهتر غذا

عطری که در خاک رس وجود دارد، در فرایندی که منجر به پخت غذا در ظروف سفالی می‌شود، باعث طعم بهتر در آنها خواهد شد.

7. خنک ماندن آب

حتما شنیده‌اید که ظروف سفالی آب را خنک نگه می‌دارند. در این ظروف، منافذ بازی وجود دارد که باعث می‌شود، تبخیر انجام شده و در نتیجه دمای آب همیشه پایین بماند.

 

ظروف سرامیکی، زیبا و کاربردی

ظروف سرامیکی نیز یکی دیگر از صنایع دستی ساخته شده از گل هستند. این ظروف در نهایت درون کوره حرارت داده شده و لعاب کاری می‌شوند. به همین دلیل است که می‌توان از آن برای طبخ غذا نیز استفاده کرد. البته در گذشته بیشتر از این ظروف برای طبخ غذا استفاده می‌شد، اما رفته رفته فلزات جای خاک را در صنعت تولید گرفتند و در نهایت مصرف این ظروف همانند ظروف سفالی کمتر شد. ظروف سرامیکی نسبت به انواع چینی قابلیت جذب بالاتری را دارند، سبک‌تر هستند و البته مقاومتشان در برابر حرارت بالاتر است، بنابراین می‌توانند جایگزین خوبی در آشپزخانه شما باشند.

مزایای استفاده از ظروف سرامیکی چیست؟